Ασαφές και ακαθόριστο το ποιός πληρώνει στις περιπτώσεις μεγάλων περιβαλλοντικών καταστροφών

Όλοι σίγουρα έχουμε αναρωτηθεί τι συμβαίνει στις περιπτώσεις μεγάλων περιβαλλοντικών καταστροφών, όπως για παράδειγμα όταν ναυαγεί πετρελαιοφόρο ή όταν γίνεται έκρηξη σε εργοστάσιο χημικών. Ποιός πληρώνει το κόστος των ανυπολόγιστων αυτών φυσικών καταστροφών;

Ενδεικτικά, αναφέρουμε την περίπτωση του ναυαγίου του πετρελαιοφόρου Prestige το 2002, στα ανοικτά των ισπανικών ακτών, κατά τη διάρκεια του οποίου περίπου 64.000 τόνοι αργού πετρελαίου διέρρευσαν στη θάλασσα, μολύνοντας περίπου 3.000 χλμ. ακτών σε Ισπανία, Γαλλία και Πορτογαλία. Η συνολική ζημία εκτιμήθηκε στα εννέα δις ευρώ. Σήμερα, παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει 10 χρόνια, ακόμα είναι ασαφές το ποιος θα πληρώσει. Το κόστος έπεσε για αρχή στην πλάτη του φορολογούμενου, ως συνήθως.

Η απόδοση ευθυνών σε αντίστοιχες καταστάσεις, είναι μια πάρα πολύ δύσκολη υπόθεση. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το Prestige ήταν νηολογημένο στις Μπαχάμες, ανήκε σε εταιρία της Λιβερίας ενώ είχε ναυλωθεί από ελληνική εταιρία. Άρα ποιός απ’ όλους αυτούς όφειλε να πληρώσει;

Τη δική της άποψη εκφράζει η ειδικός της μεγαλύτερης αντασφαλιστικής εταιρίας στον κόσμο, της  Munich Re, η Χάικε Ντάμς: «Επί της αρχής ο υπαίτιος. Το ποιος είναι αυτός και ποιο το μερίδιό του στο κόστος, το αποφασίζει το δικαστήριο, εάν οι αντιμαχόμενες πλευρές δεν έχουν καταλήξει ήδη σε εξωδικαστικό συμβιβασμό. Στη συνέχεια, μπορούν να απευθυνθούν στις ασφαλιστικές τους».

Και συνεχίζει: «Όταν εξακριβωθεί ο υπαίτιος πρέπει να αποσαφηνιστεί εάν είναι ασφαλισμένος και εάν καλύπτονται οι ζημίες. Αυτό ισχύει, ακόμη κι προκλήθηκαν από φυσικές καταστροφές, όπως σεισμούς και πλημμύρες, καθώς επί της αρχής μια επιχείρηση οφείλει να ασφαλίζεται επαρκώς έναντι πιθανών κινδύνων».

Σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, διευκρινίζει, «υπάρχουν ελάχιστες περιπτώσεις ζημιών, όπου δεν μπορούν να αποδειχθούν ευθύνες της διαχειρίστριας εταιρίας. Και όταν μπορεί να επιρριφθεί στον υπαίτιο αμέλεια ή ελλιπή μέτρα προστασίας, τότε σε κάθε περίπτωση αναλαμβάνει η ασφάλειά τους».

Ωστόσο, στην πράξη τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά.

Στην περίπτωση της Φουκουσίμα, της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής στην Ιαπωνία, αναφέρεται ο Ντάνιελ Μίτλερ από την Greenpeace: « Οι General Motors, Hitachi και Toshiba συγκαταλέγονται στις εταιρίες που κατασκεύασαν τον αντιδραστήρα. Μέχρι στιγμής όμως δεν έχουν πληρώσει ούτε σεντ».

Ως συνήθως βέβαια, και σ’ αυτή την περίπτωση, το κόστος αναμένεται να αναλάβουν οι φορολογούμενοι καθώς η διαχειρίστρια εταιρία Tepco κρατικοποιήθηκε.

Αλλά και στην υπόθεση της έκρηξης στην πλατφόρμα εξόρυξης πετρελαίου Deepwater Horizon στον Κόλπο του Μεξικού, ένα από τα φλέγοντα θέματα ήταν το ύψος συμμετοχής της διαχειρίστριας εταιρίας Transocean, από την οποία είχε ενοικιάσει την πλατφόρμα η BP.

Πάντως, στην πλειοψηφία των υποθέσεων, ακόμη κι αν μια εταιρία είναι ασφαλισμένη, το ποσά δεν επαρκούν για να καλύψουν τα υπέρογκα κόστη μιας μεγάλης καταστροφής, πόσο μάλλον μιας περιβαλλοντικής καταστροφής, σύμφωνα με τη Χάικε Νταμς από τη Munich Re.

Όσον αφορά το πώς μπορεί να διευθετηθεί το σημαντικό αυτό ζήτημα, Ο κ. Μίτλερ θεωρεί επιτακτική την ανάγκη θέσπισης διεθνών κανόνων για τις ευθύνες επιχειρήσεων, σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών. Ο ίδιος θα τασσόταν υπέρ της σύστασης ενός Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για τέτοιες υποθέσεις, προκειμένου να βάζουν και οι μεγάλες πολυεθνικές το χέρι στη τσέπη.

ΠΗΓΗ: Helle Jeppesen, Κώστας Συμεωνίδης